
November 1950: Voormalige Spaanse Leenhof in de oude luister hersteld
Schilderachtig en stijlvol is de vergrijsde schoonheid van de Spaanse Leenhof.
Door de bouw van een nieuw stratencomplex in de kom van Valkenburg komt een der sierlijkste gebouwen van het Geulstadje — de oude Spaanse Leenhof — eindelijk vrij te liggen. Het prachtige geveltje, dat een typisch voorbeeld is van Limburgs-Nederrrijns klassiek barok, lag tot nu toe ingesloten tussen stijlloze huizen. Deze zijn thans gedeeltelijk afgebroken, om plaats te maken voor de nieuwe winkelstraat, welke de Grootestraat en de Reinaldstraat met elkander zal verbinden. De Spaanse Leenhof wordt het schilderachtige hoekpand bij de toegang tot deze nieuwe straat. Als het puin der gesloopte huizen weggeruimd is, is Valkenburg in het centrum van het stadje een fraai plekje rijker geworden. Oude, vergrijsde schoonheid herkrijgt haar luister.
In de gevel van de Spaanse Leenhof staat het jaartal 1661. Vermoedelijk is dit het jaar van de bouw. In 1661 werd het z.g. Partage-tractaat gesloten, waarbij het oude land van Valkenburg in tweeën werd gedeeld — een Spaans en een Staats gedeelte. Na de herovering van Maastricht in 1632 door Frederik Hendrik hadden de Hollandse Staten zich geleidelijk meester gemaakt van een groot gedeelte van het land van Valkenburg
Het Partage-tractaat bevestigde de hierdoor ontstane toestand. Bij Holland werden gevoegd het kasteel en de stad Valkenburg en verder de banken, heerlijkheden en dorpen Meerssen. Houthem, Haren, Geulle. Ulestraten, Bunde, Amby, Itteren, Cadier, Klimmen, Hulsberg Schimmert, Eysden, Beek en Heerlen, met Voerendaal en Nieuwenhagen. Ruim honderd jaar — bij het tractaat van Fontainebleau in 1785 — werden daar nog aan toegevoegd: Oud-Valkenburg, Schin op Geul, Strucht, Schaesberg en Elsloo.
De Geul vormde, althans tot het tractaat van Fontainebleau, bij Valkenburg de grens tussen Spaans en Staats gebied. Een grillige grens, welke tot de zonderlingste verwikkelingen leidde! Door deze verdeling bestonden er sedert 1661 een Spaans en een Staats Leenhof van Valkenburg, waaronder de verschillende heerlijkheden en schepenbanken der betrokken gebieden ressorteerden. De Spaanse was — de naam zegt het reeds — gevestigd in het thans weer in de oude luister herstelde gebouw.
Gedurende de laatste eeuw is deze voormalige leenhof aanvankelijk het woonhuis der bekende Valkenburgse familie Quaedvlieg geweest. Daarna werd er een café-restaurant en tenslotte een winkel in gevestigd. Enkele vooruitstrevende Valkenburgers hebben toen het goede initiatief genomen om dit juweeltje van bouwkunst te redden. Zij zijn daarin geslaagd. Thans herbergt de Spaanse Leenhof de R.K. Openbare Leeszaal en Bibliotheek. Het pand is zoveel mogelijk in de oude toestand hersteld en wordt met deskundige zorg in goede staat gehouden.
Limburgs dagblad, 17 November 1950
